bilgibitig

Coğrafi kəşflərin Avropaya qazandırdıqları. Coğrafi kəşflər dövrü olaraq adlandrılan XV-XVII əsrlərdə Şimali və Cənubi Amerika kəşf olundu, Hindistana dəniz yolu tapıldı, Afrika qitəsi Avropa tərəfindən ələ keçirildi.Bu ələ keçirilən qitələrdə yaşayan xalq qətliama məruz qaldı.

Böyük coğrafi kəşflər dövrü Dərsliklərədə X.Kolumb və F.Magellanın adları ilə bağlı olsa da, bu bir həqiqətdir ki, həmin dövrdə uzaq dəniz səyahətlərinin elmi və texniki bazasını böyük təkid və həvəslə hazırlayan Portuqaliya şahzadəsi Henrix Dənizçi (1395-1460) olmuşdur.

Böyük coğrafi kəşflərə qədər avropalıların təsəvvürlərində dünya Avropa, Şimali Afrika və Asiyanın bir hissəsi ilə məhdudlaşırdı ki, bu da bütün qurunun cəmi 1/4 hissəsini əhatə edirdi.

Şərq ölkələri içərisində əsasən Hindistana maraq daha çox idi. İstər Birunin Hindistan əsərindən, istərsə də səyyahların məlumatlarından Hindistanın zəngin nemətləri haqqnda xəbərlər gəlib çatmışdır.

Yeni dövrdən etibarən Avropa sənayesinin və ticarətin inkişafı ilə xarakterizə olunurdu. İstehsal edilmiş məhsulları satmaq üçün daxili bazarlar artıq azlıq edirdi, yeni bazarlara ehtiyac duyulurdu. Qiymətli metallar – qızıl və gümüş catışmırdı, bu da mal dövriyyəsini çətinləşdirirdi.

XIII əsrin ortalarından etibarən avropalıların coğrafi təfəkkür dairəsi genişlənməyə başlamışdı. Bir çox müsəlman alimlərinin kitablarından Şərqlə bağlı məlumat əldə etdikləri üçün Avropa tacirləri Şərqlə ticarətə can atırdılar. Buna misal olaraq İtaliya səyyahı və yazıçısı Marko Polonun mənsub olduğu Polo ailəsini göstərmək olar.

Əbu Reyhan Biruni 973-cü ildə Xarəzmdə anadan olmuşdur.Astronomiya, riyaziyyat, tarix, coğrafiya sahəsində bəşəriyyətin yetişdirdiyi ən böyük alim idi. Təhsilini Əbu Nəsrdən alır. Əbu Nəsr Əbul Vəfanın tələbəsi olur. Əbul-Vəfa böyük riyaziyyatçı, astronom idi. Tanges, sinus, yəni triqonometriyanın babalarından hesab olunur.

İbn Bətutə - Orta əsrlərin bütün müsəlman ölkələrində, həmçinin müsəlmanların hakimiyyəti altında olan ərazilərə səyahət edən yeganə səyyah olmuşdur. Onun qarşıya qoyduğu əsas məqsəd XIV əsrin ikinci yarısında mövcud müsəlman cəmiyyətini əsərlərində işıqlandırmaqdan ibarət idi.

Əl-İdrisi Əndəlüs mədəniyyətinin ən bariz nümunələrindən biridir. Əl-İdrisi 1100-cü ildə Əndəlüsün Səbtə şəhərində doğulmuşdur. İlk təhsilini Əndəlusun Qurtuba şəhərində alaraq elmdə özünü daha da inkişaf etdirmək istəyən İdrisi, Anadolu, Şimal Afrika və digər bir çox yerlərə getmiş, müxtəlif təhsil ocaqlarında təhsilini davam etdirmişdir.

Coğrafiya elminin VIII-X əsrləri əhatə edən hissəsi orta əsrlər dövrünün coğrafiyası hesab edilir. VII əsrdən başlayaraq ərəblər tərəfindən İslam dini, ərəb dili, mədəniyyəti və digər biliklər böyük ərazilərdə sürətlə yayılmağa başladı. Ümumiyyətlə Ərəb xilafəti ölkələrində VIII-IX əsrlər mədəniyyətin və elmin görünməmiş çiçəklənməsi dövrü olmuşdur.